امام واسطه فیض است.

گفتیم در نظر شیعه امامیه، فواید و وظایفی که بر عهده امام است و در زمان غیبت هم قابل اجراست، شامل موارد متعددی است که در این پست به اولین آنها یعنی " واسطه فیض" می پردازیم.

اول: واسطه‌ی فیض:

آن گاه که خداوند متعال اراده فرمود خلقتی داشته باشد، گر چه در خالق هیچ نقص و عجزی وجود نداشت اما در مخلوق نیازمند به واسطه بود چرا که اولا باید بین علت و معلول سنخیت و هماهنگی وجود داشته باشد و ثانیاً مشیت خداوند بر این تعلق گرفته که نظام هستی، نظام اسباب و مسبّبات باشد لذا برای فیض وجود و سایر فیوضات نیاز به واسطه‌ای بود که از طرفی بتواند با عالم ماده مرتبط باشد و در قالب انسان مادی تجلی یابد و از طرف دیگر نزدیک‌ترین و مقرب‌ترین موجود در عالم هستی به خالق متعال باشد به همین جهت است که اولین چیزی که توسط آفریدگار هستی خلق شد، انوار طیبه‌ی ائمه‌ی معصومین علیهم‌السلام بود و به واسطه‌ی آنان فیض وجود به سایر موجودات افاضه شد.1 

      امام عصر علیه‌السلام واسطه‌ی فیض بین خالق و مخلوق است و نور وجود، علم و هدایت به واسطه‌ی او به مخلوقات می‌رسد. آن حضرت به عنوان یکی از معصومین علیهم‌‌السلام هدف نهایی آفرینش انسان و جهان است و مخلوقات همان‌گونه که در پیدایش خود نیازمند هدف نهایی هستند، در تداوم، استمرار و بقای خلقت نیز به آن محتاج‌اند.

      بنابراین همه‌ی موجودات عالم، هم اصل وجودشان به واسطه‌ی امام است و هم نعمت‌هایی را که در طول حیات خود دارند به واسطه‌ی وجود بابرکت امام می‌باشد. «بِبَقَائِهِی بَقِیَتِ الدُّنیَا و بِیَمِینِهِی رِزقَ الوَری ...»2 «دنیا به واسطه‌ی بقای او باقی است و مخلوقات به برکت او روزی داده می‌شوند.» این حقیقت در بیان نورانی معصومین علیهم‌السلام به خوبی بیان شده که نمونه‌هایی از آن به این قرار است..

      الف) امام سجاد علیه‌السلام، در این رابطه می‌فرمایند: «بِنَا یُنَزِّلُ الغَیثَ وَ یَنشُرُ الرَّحمَةَ وَ یخرُجُ بَرَکَاتِ الأَرضِ ...»3 " باران به وسیله‌ی ما نازل، و رحمت به وسیله‌ی ما منتشر و برکات زمین به خاطر ما خارج می‌گردد..."

      ب) عَن مُحَمّد بن فُضیلِ عَن أَبَا الحَسَنِ الرِّضَا علیه‌السلام قالَ: «قُلتُ لَهُ: أَتَبقَی الأَرضَ بِغَیرِ إِمَامٍ؟ فَقَالَ: لا. قُلتُ: فَإِنّا نُروِی عَن أَبِی عَبدالله علیه‌السلام أَنَّهَا لاتَبقَی یغَیرِ إِمَامٍ إِلّا أن یَسخط اللهُ عَلَی أَهلِ الأَرضِ أَو عَلَی العِبَادِ، فَقَالَ: لاتَبقَی؛ إذَا لَسَاخَت.»4

      محمد بن فضیل می‌گوید: به امام علی بن موسی الرضا علیه‌السلام عرض کردم: " آیا زمین بدون حجت باقی می‌ماند؟ حضرت فرمودند: نه. عرض کردم از امام صادق علیه‌السلام برای ما روایت شده که زمین بدون حجّت باقی نمی‌ماند مگر این‌که خداوند بر اهل زمین یا بر بندگانش غضب کند پس امام فرمودند: باقی نمی‌ماند؛ در این صورت زمین اهلش را در خود فرو خواهد برد."

      ج) امام محمد باقر علیه‌السلام می‌فرمایند: "اگر زمین روزی بدون امامی از ما باقی بماند، اهل خود را فرو خواهد برد و خداوند آن‌ها را به شدیدترین عذاب‌ها دچار خواهد نمود و پیوسته تا کسی از ما بین آن‌ها وجود دارد، از فرو رفتن و نابودی در امان خواهند بود. پس آن‌گاه که خداوند اراده کند آنان را هلاک کند و مهلت ندهد، ما را از میان آنان گرفته و به سوی خود بالا خواهد برد سپس آن گونه که بخواهد انجام خواهد داد (زمین را زیر و رو خواهد ساخت)."5

 خود وجود نورانی حضرت درباره نحوه بهره مندی  از ایشان در دوره‌ی غیبت می‌فرمایند:" بهره‌مندی از من در روزگار غیبتم مانند بهره‌مندی از خورشید است، آن‌گاه که با ابرها از چشم‌ها پوشیده شده است."6

  علامه مجلسی در شرح این حدیث می‌فرماید:

1- نور وجود و علم و هدایت به وسیله‌ی آن حضرت به خلق می‌رسد؛ زیرا آن بزرگواران علل غایی و هدف نهایی آفرینش هستند. اگر آنان نبودند نور هستی به دیگران، نمی‌رسید. پس علوم و معرفت‌ها به برکت ایشان و توسل به آن بزرگواران بر خلق آشکار می‌شود و بلاها از آنان دور می‌شود.

      2- همچنان که مردم از آفتاب پشت ابر استفاده می‌کنند و انتظار می‌کشند که ابرها کنار رود تا استفاده‌ی بیشتر از خورشید ببرند، منتظران واقعی آن حضرت در زمان غیبت، انتظار می‌کشند که هر لحظه آن حضرت ظهور کنند تا از فیض وجود مقدس آن حضرت، بهره‌ی بیشتری ببرند.

       3- کسی که در زمان غیبت، وجود آن حضرت را انکار نماید، همانند این است که خورشید پشت ابر را انکار کرده

است.

4- گاهی اگر خورشید پشت ابر قرار بگیرد، به صلاح مردم می‌باشد همچنین غیبت آن حضرت نیز بنا به مصالحی است که بعد از ظهور آشکار می‌شود.

5- همچنان که روشنی خورشید به مقدار روزنه‌ها و پنجره‌ها وارد خانه می‌شود و به آن نور و انرژی می‌دهد، دل‌های مردم، هر اندازه که از حجاب شهوات و علایق جسمانی به دور بوده و روزنه‌هایی از قلب و دل آنان به سوی معرفت خداوند باز باشد، از نور هدایت امام بهره‌مند می‌شوند.7

1. بحارالانوار، ج1، ص97 و ص105

 2. مفاتیح الجنان، دعای عدیله

3. کمال الدین، ج1، ص238، ب21، ح22

4. همان، ص384، ح2

5. کمال الدین، ج1، ص388 ح14

6. احتجاج طبرسی، ج2، ص 542

7. منتخب الاثر،صص271 و 272